Jongeren, nieuws en sociale media: Een blik op de toekomst van het nieuws

Het nieuwslandschap is de afgelopen decennia ingrijpend veranderd, vooral voor jongeren. Waar eerdere generaties opgroeiden met papieren kranten en het achtuurjournaal als belangrijkste bronnen van informatie, is dit voor de huidige generatie jongeren niet langer vanzelfsprekend. Sociale media hebben hun intrede gedaan als dominante nieuwsbron, wat een ingrijpende verandering betekent voor het gebruik en vertrouwen in traditionele nieuwsmedia.

In opdracht van het Commissariaat voor de Media werd in 2024 grootschalige onderzoek ‘Jongeren, nieuws en sociale media. Een blik op de toekomst van het nieuws uitgevoerd naar de houding van jongeren ten opzichte van nieuws en nieuwsbronnen. Dit artikel bespreekt de aanleiding, het doel, de opzet en de bevindingen van dit onderzoek, en biedt inzichten in de toekomst van de journalistiek in een digitale wereld.

Aanleiding en doel van het onderzoek

De aanleiding voor dit onderzoek kwam voort uit een aantal zorgwekkende trends die eerder door het Commissariaat voor de Media werden gesignaleerd. Uit eerdere onderzoeken, zoals het Digital News Report Nederland 2023 en 2024, bleek dat het gebruik van traditionele media door jongeren steeds verder afneemt. Daarentegen stijgt het gebruik van sociale media als nieuwsbron aanzienlijk. Dit heeft niet alleen invloed op de nieuwsconsumptie, maar ook op het vertrouwen dat jongeren hebben in het nieuws. Jongeren die nieuws voornamelijk via sociale media consumeren, hebben minder vertrouwen in de betrouwbaarheid van nieuws in vergelijking met jongeren die meer gebruik maken van traditionele journalistieke bronnen. Bovendien daalt de algemene interesse in nieuws onder jongeren.

Het doel van dit onderzoek was om diepgaande inzichten te verkrijgen in hoe jongeren zich informeren over nieuws en welke rol traditionele en digitale media daarbij spelen. Daarnaast wilde het onderzoek nagaan in hoeverre deze veranderingen in nieuwsgebruik invloed hebben op de positie van de journalistiek als bron van betrouwbare informatie voor toekomstige generaties.

Opzet van het onderzoek

Het onderzoek, uitgevoerd in 2024 door het Commissariaat voor de Media in samenwerking met onafhankelijk onderzoeker Irene Costera Meijer, bestond uit een grootschalig vragenlijstonderzoek onder 2.010 jongeren tussen de 16 en 24 jaar. Daarnaast werd een vergelijkende steekproef uitgevoerd onder 497 volwassenen tussen de 40 en 65 jaar, die dienden als controlegroep. Dit stelde de onderzoekers in staat om verschillen in mediagebruik tussen generaties te onderzoeken. De focus lag op het dagelijkse nieuwsgebruik, het vertrouwen in nieuwsbronnen en de algemene interesse in nieuws.

Naast het vragenlijstonderzoek werd ook een analyse uitgevoerd naar de aanwezigheid van nieuwsmerken op sociale media. Ook werden er gesprekken gevoerd met diverse nieuwsmakers, waaronder redacteuren van grote nieuwsorganisaties zoals NOS, AD, en De Telegraaf, om inzicht te krijgen in de keuzes die zij maken in hun sociale mediabeleid en hun aanpak om jongeren te bereiken.

Belangrijkste bevindingen

Het belang van sociale media

Uit het onderzoek blijkt dat sociale media een centrale rol spelen in het leven van jongeren. Maar liefst 78% van de ondervraagde jongeren geeft aan dat zij voornamelijk via sociale media op de hoogte blijven van het nieuws. Platforms als Instagram (65%), TikTok (40%) en YouTube (38%) worden het meest gebruikt om nieuws te volgen. Dit in tegenstelling tot de oudere generatie, waarvan slechts 37% sociale media als primaire nieuwsbron ziet.

Het gebruik van traditionele media zoals nieuwswebsites en -apps, televisienieuws, en papieren of digitale kranten is veel minder populair onder jongeren. Slechts 48% maakt gebruik van nieuwswebsites of -apps, 46% kijkt naar televisiejournaals, en slechts 12% leest kranten. Volwassenen, daarentegen, gebruiken deze traditionele bronnen aanzienlijk meer, met name nieuwswebsites (68%) en televisiejournaals (68%).

Passieve nieuwsconsumptie

De manier waarop jongeren nieuws consumeren is grotendeels passief. 58% van de jongeren blijft op de hoogte van het belangrijkste nieuws omdat dit automatisch voorbij komt op sociale media. Slechts 27% van de jongeren geeft aan bewust tijd te besteden aan het dagelijks bijhouden van het nieuws, terwijl dit bij de controlegroep (volwassenen) 56% is. Jongeren lijken vooral nieuws te consumeren dat via algoritmes en persoonlijke feeds naar hen toe komt, zonder actief naar journalistieke bronnen te zoeken.

Vertrouwen in nieuws

Ondanks de passieve manier van nieuwsconsumptie, is er geen sprake van een vertrouwenscrisis onder jongeren. Maar liefst 94% van de jongeren heeft een basishouding van vertrouwen in het nieuws. Dit vertrouwen varieert echter wel. Zo heeft 40% van de jongeren volledig vertrouwen in nieuws, terwijl 24% een kritische houding aanneemt en informatie uit verschillende bronnen controleert voordat zij het als waarheid aannemen. Slechts 6% van de jongeren wantrouwt nieuws volledig en zoekt vooral naar informatie op alternatieve websites.

Verschillen in interesse

Een belangrijk punt uit het onderzoek is de relatief lage nieuwsinteresse onder jongeren. Deze groep is vooral minder geïnteresseerd in politiek, economie en buitenlands nieuws, thema’s die vaak geassocieerd worden met traditionele kranten. Toch kan deze interesse aanzienlijk toenemen wanneer het nieuws specifiek relevant wordt gemaakt voor jongeren. Zo steeg de interesse in conventioneel nieuws van 51% naar 69% wanneer het werd gepresenteerd vanuit een jongerenperspectief.

Conclusies en aanbevelingen

De toekomst van nieuwsconsumptie

Het onderzoek laat zien dat de nieuwsconsumptie van jongeren in toenemende mate verschilt van eerdere generaties. Sociale media spelen een cruciale rol in het dagelijkse leven van jongeren, niet alleen voor sociaal contact, maar ook voor nieuwsvoorziening. Deze verandering heeft consequenties voor de journalistiek en de manier waarop nieuws wordt geproduceerd en verspreid. Jongeren komen steeds minder vaak in contact met traditionele journalistieke bronnen zoals kranten en televisie, wat vragen oproept over de toekomst van pluriformiteit en onafhankelijke journalistiek.

Aanbevelingen

Op basis van het onderzoek doet het Commissariaat voor de Media vier belangrijke aanbevelingen om ervoor te zorgen dat nieuws ook in de toekomst een belangrijke rol blijft spelen voor jongeren:

• Ontwikkel jongeren-specifieke nieuwsstrategieën: Nieuwsorganisaties moeten investeren in het maken van content die relevant is voor jongeren. Dit kan door het aanbieden van nieuws via sociale media in een vorm die aansluit bij de belevingswereld van jongeren, zoals korte video's en interactieve formats.
• Stimuleer nieuwswijsheid: Het is belangrijk dat jongeren van jongs af aan leren om kritisch om te gaan met nieuws en desinformatie te herkennen. Dit kan door middel van onderwijsprogramma's op scholen die zich richten op mediageletterdheid en nieuwsanalyse.
• Reguleer Big Tech platforms: Sociale media en zoekmachines spelen een sleutelrol in de nieuwsvoorziening, maar hebben geen directe verantwoordelijkheid voor de inhoud. Er is regelgeving nodig die ervoor zorgt dat onafhankelijk en betrouwbaar nieuws prominenter wordt weergegeven in de algoritmes van deze platforms.
• Ondersteun journalistieke vernieuwing: Nieuwsorganisaties hebben financiële steun nodig om zich aan te passen aan de digitale wereld. Dit kan door middel van tijdelijke subsidies of fiscale voordelen voor initiatieven die zich specifiek richten op jongeren.

Het onderzoek van het Commissariaat voor de Media biedt waardevolle inzichten in de manier waarop jongeren nieuws consumeren en de rol die sociale media daarbij spelen. Hoewel traditionele nieuwsbronnen zoals kranten steeds verder naar de achtergrond verdwijnen, blijkt dat jongeren nog steeds geïnteresseerd zijn in nieuws, mits het op de juiste manier wordt gepresenteerd. De uitdaging ligt in het blijven aanspreken van deze doelgroep met content die hen raakt, op de platforms waar zij zich bevinden. Met de juiste aanpak kunnen nieuwsorganisaties hun relevantie behouden en een nieuwe generatie informeren en betrekken bij het publieke debat.