Hoe kijkt u of nieuws klopt?

Elk jaar verschijnt het Digital News Report van het Reuters Institute for the Study of Journalism, verbonden aan de Universiteit van Oxford. Het rapport geldt wereldwijd als een van de meest toonaangevende onderzoeken naar nieuwsconsumptie en mediatrends. Voor 2025 werden in 48 landen meer dan 95.000 mensen ondervraagd over hun nieuwsgebruik, vertrouwen in media en de manieren waarop zij informatie controleren.

De resultaten geven een uniek beeld van hoe burgers omgaan met twijfel aan nieuws. In een tijd waarin misinformatie zich razendsnel verspreidt via sociale media, laat het rapport zien welke bronnen mensen raadplegen, waar ze hun vertrouwen vandaan halen en welke verschillen er zijn tussen jong en oud of hoog- en laagopgeleid. Voor Nederland én internationaal is dit waardevolle informatie, omdat het duidelijk maakt hoe groot de rol van betrouwbare nieuwsmerken nog altijd is.

Vertrouwde nieuwsbronnen staan bovenaan

Volgens het rapport zeggen de meeste mensen dat ze eerst terecht­gaan bij nieuwsmedia die zij vertrouwen. Daarmee bedoelen we gevestigde nieuwsorganisaties: kranten, tijdschriften, omroepen en hun digitale platforms. Denk bijvoorbeeld aan landelijke dagbladen, publieke omroepen of betrouwbare regionale media. Deze merken hebben redacties die nieuws verifiëren, context bieden en onafhankelijk verslag doen. Voor 38 procent van de respondenten wereldwijd zijn dit de eerste plekken om twijfelachtige informatie te checken.

Dat nieuwsmedia nog steeds het meest genoemd worden, is hoopvol. U bent beter geïnformeerd als u terugvalt op journalisten en gevestigde merken. Maar er is ook een minder positief geluid: 62 procent van de mensen noemt nieuwsmedia níet als eerste plek om naartoe te gaan.

Zoeken via platforms: wat vinden we daarop?

Veel mensen gebruiken platforms zoals zoekmachines, sociale media of video-apps om te checken. Maar via die platforms zoeken zij vaak naar traditionele nieuwsmerken of officiële sites – 26 % via zoekmachines, 30 % via sociale of videoplatforms. Wie nieuwsmerk en platform combineert, komt uit op zo’n 43 % die vertrouwen stelt in traditionele nieuwsmedia, ook binnen platforms.

Toch blijkt dat andere bronnen bijna evenveel worden genoemd als nieuwsmedia: fact-checksites, Wikipedia, specialisten of experts, zelfs online-persoonlijkheden en alternatieve media. Die variatie toont aan dat mensen actief zoeken naar meerdere invalshoeken wanneer er twijfel is.

Ongelijkheid in verificatie: leeftijd, opleiding en inkomen

Niet iedereen verifieert op dezelfde manier. Jongeren (18-34 jaar) noemen media, officiële sites, zoekmachines en fact-checkers even vaak als oudere mensen. Maar daarnaast vertrouwen zij ook eerder op reacties van gebruikers, sociale media en zelfs AI-chatbots. Dat suggereert dat zij vertrouwen en affiniteit zoeken op nieuwe digitale platforms.

Mensen met een lagere opleiding doen veel minder vaak een poging om dingen te verifiëren. Ze noemen minder vaak nieuwsmedia, officiële sites, zoekmachines of fact-checkers. Zij geven vaker aan niet te weten waar ze terecht kunnen. En als zij een bron noemen, is dat meestal één enkele optie. Dat geldt ook voor mensen met lagere inkomens. Dat is kwetsend, want het laat zien dat belangrijke informatie vaak niet bij iedereen goed aankomt.

Wat betekent dit voor vertrouwen in media?

Vertrouwen in nieuwsmedia is een sleutelbegrip. Mensen die weten waar ze naartoe kunnen bij twijfel, voelen zich zekerder over hun informatie. Toch toont het rapport dat veel mensen nog geen vaste gewoonte hebben om nieuws te controleren. Zeker in beleid of crisisvragen kan dat vertrouwen cruciaal zijn.

Dat jongeren ook gebruikersreacties en AI gebruiken, is op zich niet verrassend. Maar het wijst op een mentaliteitsverschuiving. Vertrouwen wordt breder verspreid – minder in instituten, meer in peers of technologie waarbij affiniteit belangrijker is dan autoriteit.

Wat kunnen nieuwsmerken hiervan leren?

Allereerst: blijf betrouwbaar en transparant. Media die publiek vertrouwen uitdragen, kunnen echt het verschil maken. Zeker als mensen bij twijfel terugvallen op iets bekends en geloofwaardigs.

Communiceer helder waar uw verificatieproces plaatsvindt. Laat zien wie de bron is, waarom die betrouwbaar is, en hoe u te werk gaat bij controle. Dat versterkt niet alleen het vertrouwen, maar vergroot ook de kans dat mensen teruggaan naar uw platform in plaats van platforms of wantrouwde alternatieven.

Besteed ook aandacht aan toegang: faciliteer mensen met minder kennis en ervaring. Simpele uitleg, duidelijke navigatie, en misschien een betrouwbare sectie met “In één oogopslag” voor veelgestelde feiten kunnen hen helpen de weg te vinden.

Verder: wees aanwezig op de platforms waar mensen controleren. Wie zichtbaar is via sociale media, YouTube of zoekmachines met een betrouwbaar profiel, bouwt vertrouwen ook daar op.

Vertrouwen is geen vanzelfsprekendheid

Het Digital News Report 2025 zet een helder licht op hoe wij nieuws verifiëren. Nieuwsmerken blijven van groot belang. Maar te vaak blijven mensen hangen in twijfel of onzekerheid. Vertrouwen vraagt inspanning — van zowel publiek als uitgevers.

Voor u als abonnee of lezer is het goed om kritisch te blijven. Kijk waar het nieuws vandaan komt, combineer betrouwbare bronnen, en waardeer journalisten die investeren in feiten en context. En voor nieuwsorganisaties is het de uitdaging om zichtbaar, inzichtelijk en gebruiksvriendelijk te blijven.